Akademik Çalışmalarda Editör ve Değerlendirme Süreci

(Editörler ile Nasıl iletişim Kurulur?)

   

Bir metnin kabul veya reddedileceğine editör (bazı dergilerde birkaç tane vardır) karar verir. Bu nedenle, bilimsel bir derginin editörü bir bilim adamı ve çoğunlukla da en üst düzeyde olan bir bilim insanıdır. Editör, sadece son “kabul” veya “ret” kararını vermez, aynı zamanda önerilerine güvendiği değerlendiricileri de tayin eder. Ne zaman makalenin değerlendirilmesine (veya varılan karara) karşı çıkma nedeni olursa, şikayet editöre yapılmalıdır.

Yönetici editör, normal olarak tam-zamanlı ve ücretli bir profesyoneldir. Oysaki editörler genellikle ücretsiz, gönüllü bilim insanlarıdır. Yönetici editör, değerlendirme işleminin idari ayrıntılarında ve bürokratik işlemlerde editöre yardım etmeye çalışır ve kabul edilmiş metni yayımlanmış makaleye dönüştüren daha sonraki işlerden sorumludur. Bu nedenle, düzeltme ve yayımlama sırasında oluşan problemler için yönetici editörle iletişim kurmanız gerekir.

Metnin, derginin editör ofisine ilk ulaştığında, editör bazı ön kararlar verir. İlk olarak, metin derginin çerçevesi içinde kapsanan konular ile ilgili değilse, metin hemen yazara işlemin nedenini belirten kısa bir açıklama ile iade edilir.

İkincisi, metnin konusu uygunsa, metnin kendi formu uygun mudur, metnin iki adet çift-aralıklı kopyası var mıdır? Her sayfa, tablo veya şekil, her iki kopyada da tam mıdır, metin, hiç olmazsa temelde, derginin yayın stilinde midir? Bu sorulardan herhangi birinin cevabı “hayır” ise, metin hemen yazara geri gönderilebilir veya hiç olmazsa değerlendirme, eksiklikler giderilinceye kadar geciktirilecektir. 

Ayrıca editör, metni kimin değerlendireceğine karar verir. Pek çok dergi işletmesinde, her metin için iki değerlendirici seçilir. Değerlendiriciler, yazarın benzer düzeyli meslektaşları olmalıdır. Aksi halde öneriler değer taşımaz. Normal olarak editör işe, derginin yazı kurulu üyeleri ile başlar. Bütün editörler ve pek çok yazar; hakemlerin önerdiği değişiklikler sonucunda, çoğu zaman önemli ölçüde gelişmemiş olan, yayımlanmış hiçbir makale olmadığını söyleyecektir.

Bazen editörün karar vermesi kolaydır. Eğer her iki değerlendirici de, hiç veya çok az bir düzeltme ile “kabul” önerirse, editörün hiçbir problemi yoktur. Fakat iki değerlendiricinin görüşlerinin birbirine zıt olduğu pek çok durum vardır. Böyle hallerde editör ya son kararı vermeli veya görüş birliği oluşturmak için yeniden birkaç değerlendiriciye daha göndermelidir. Eğer editör metin konusunda yeterince bilgiye sahipse, ilk yaklaşımı kullanmak üçüncü bir değerlendirici yerine iş görebilir. Editör bu yolu, özellikle bir değerlendiricinin ayrıntılı yorumu diğerlerinden çok daha etkileyici ise kullanır. İkinci yaklaşım, açıkça çok zaman alıcıdır ve çoğunlukla da sadece zayıf editörler tarafından kullanılır. Fakat metnin konusu editörün uzmanlık alanına girmiyorsa her editör bu yaklaşımı seçmelidir.

Değerlendirme işlemi tamamlanmış ve hangi esasta olursa olsun editör kararını vermiş olarak, şimdi yazar editörün kararından haberdar edilecektir. Ve bu, editörün kararıdır. Danışmanlar kurulu ve değerlendiriciler sadece öneri yapabilirler. Son karar editöründür ve öyle olmalıdır. Bu özellikle, isimsiz değerlendiriciler kullanan dergiler için böyledir. Editör, iyi karakterli olduğuna inandığı isimsiz değerlendiricilerin arkasına saklanmayacaktır. Kararlar yazarlara, sanki editörün kendi kararı gibi sunulacaktır ve gerçekten de öyledir.

Editörün kararı, herkesçe bilinen tek kelimeden ibaret “kabul”, “ret” veya “düzelt” olan üç genel tipten biri olacaktır. Normal olarak, bu üç karardan bir tanesi size metnin gönderilmesinden sonraki 4 ila 6 hafta içinde ulaşacaktır. Editör, kararı konusunda 8 hafta içinde bilgi vermezse veya gecikme konusunda bir açıklama yapmazsa, editöre yazmaktan veya telefon etmekten çekinilmemelidir. Editör kararını vermiştir, fakat bu kararı iletecek mektup postada gecikmiş veya kaybolmuş olabilir. Gecikme, editörün ofisi yüzündense bu girişim problem ne ise çözmek için teşebbüse geçmeyi sağlar. Editörlerle konuşmaktan asla çekinilmemesi gerekir.

Büyük bir olasılıkla editörden, büyük bir zarfta metninizin her iki kopyası, “değerlendiricilerin yorumları” etiketli iki veya daha fazla liste ve editörün kapak yazısı gelir. Mektup şöyle birşey diyebilir: “Metniniz değerlendirildi ve ekteki yorum ve önerilerle size geri gönderiliyor. Bu önerilerin metininizi geliştirmekte yardımcı olacağına inanıyorum”. Bu, tipik bir düzeltme mektubunun başlangıç ifadeleridir.

Böyle bir mektup alındığı zaman hiçbir şekilde ümitsizliğe kapılmamalıdır. Metin gönderen yazarların pek çoğu düzeltme veya ret mektubu alacaktır. Bu nedenle, reddedilmektense ilkini almaktan memnun olmanız gerekir.

Düzeltme mektubu aldığınız zaman, mektubu ve ekteki değerlendirici önerilerini dikkatle incelenmelidir. Eğer önemli bir düzeltme istenirse, ilk olarak, değerlendiriciler haklıdır ve makalede temel hatalar vardır. Bu takdirde, onların önerileri izlenerek metnin o doğrultuda yeniden yazılması gerekir. İkincisi, değerlendiricilerin eleştirilerinin bazıları geçersizdir. Bu takdirde, metnin iki amaç göz önünde bulundurarak yeniden yazılması gerekir. Makul ölçüde, kabul edebileceğiniz değişiklik önerilerinin tümünü gözönüne alıp yapın ve değerlendiricilerin istisnai olarak belirttikleri nokta açıklığa kavuşturulmalı veya genişletilmelidir.

Son olarak ve önemle, düzeltilmiş metni yeniden gönderirken, değerlendiricilerin önerilerinin ele alınışını tek tek gösteren bir kapak yazısı eklenmelidir. Üçüncüsü, bir veya her iki değerlendiricinin ve editörün, metni ciddi bir şekilde yanlış okuyup yanlış anlaması mümkündür. Eleştirilerin tamamının yanlış olduğuna inanılıyorsa ilk akla gelen ve uygun olan, metni, daha iyi değerlendirileceğini umduğunuz başka bir dergiye göndermektir. 

Metin değiştirilmeye ve yeniden gönderilmeye karar verilmişse, editörün belirttiği tarihe uyulmaya çalışılmalıdır. Birçok editör zaman sınırı koyar. Düzeltme için geri gönderilen metinlerin çoğu, yeniden aynı dergiye gönderilmeyebilir. Bu nedenle, son tarih geçtikten sonra metinlerin geri çekildiği düşüncesiyle, fazlalıklardan kurtulmak için derginin kayıtları temizlenebilir.

Birçok editör, retleri üç şekilden birinde sınıflandırırlar. İlki, tamamıyla (nadiren) reddetmedir. İkincisi ve çok daha yaygın olanı, bazı faydalı veriler içeren, fakat verilerde ciddi hataları olan metin türüdür. Üçüncüsü, deneysel çalışmalardaki bir hata, belki kontrol deneyinin olmayışı veya metindeki önemli bir hata (veriler kabul edilebilir olmak üzere) haricinde, temelde kabul edilebilir türde bir metin olmasıdır. Eğer gelen “ret” üçüncü tip ise, muhtemelen değerlendiricilerin önerilerinde ayrıntıları verdikleri şekilde gerekli düzeltmeleri gözönüne almalı ve düzeltilmiş metni aynı dergiye yeniden gönderilmelidir. Eğer “ret” cevabı ikinci tipte ise editörü, değerlendiricilerin metin hakkında ciddi yanlışlar yaptıklarına ikna etmedikçe, yeni metni aynı dergiye yeniden gönderilmemelidir. Eğer “ret” ilk (tam) tipte ise, metni tekrar aynı dergiye göndermek, hatta bunu tartışmak anlamsız olacaktır. Metin gerçekten kötü ise muhtemelen yayının isminize zarar vereceği korkusuyla tekrar hiçbir dergiye gönderilmemelidir.

Editör; yazar ve değerlendiriciler arasında arabulucudur. Eğer editörle saygı çerçevesinde ilişki kurulursa ve çalışma bilimsel olarak savunulabilirse, düzeltmelerin çoğu ve hatta reddedilen metinler, çoğu zaman, yayımlanmış makaleler haline geleceklerdir.